Ο Fernando Pessoa (Φερνάντο Πεσσόα) ήταν Πορτογάλος ποιητής και συγγραφέας. Γεννήθηκε στη Λισαβόνα στις 13/6/1888 και πέθανε στη γενέτειρά του στις 30/11/1935. Έγραφε στα πορτογαλικά, στα αγγλικά και στα γαλλικά. Πότης, καπνιστής, εργένης και ένας από τους σημαντικότερους Πορτογάλους συγγραφείς όλων των εποχών, παρά το γεγονός ότι δεν τιμήθηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας όπως o José Saramago.
Το μεγαλύτερο μέρος του έργου του παρέμεινε αδημοσίευτο μέχρι τον θάνατό του. Τα άπαντά του εκδόθηκαν σε οχτώ τόμους, υπογεγραμμένα από 27 διαφορετικά ψευδώνυμα, διαφορετικές προσωπικότητες –ο ίδιος τους ονομάζει «ετερώνυμους». Δεν πρόκειται απλώς για λογοτεχνικά ψευδώνυμα, όπως έχουμε δει να χρησιμοποιούν διάφοροι λογοτέχνες στην ιστορία. Πρόκειται για κάτι εντελώς διαφορετικό και περίπλοκο: Πρόκειται για ολοκληρωμένες, ξεχωριστές ποιητικές προσωπικότητες που η καθεμία έγραφε διαφορετικά από την άλλη και είχε το δικό της στυλ. Μετά το θάνατό του το 1935, βρέθηκε στο σπίτι του ένα μπαούλο με 27.453 χειρόγραφα, από τα οποία ένα μεγάλο μέρος δεν έχει ακόμα μελετηθεί και εκδοθεί.
Στο βιβλίο «Marginalia αφορισμοί και αποφθέγματα» συναντούμε ρήσεις και αποφθέγματα από τον Μπερνάντο Σοάρες, τον Άλβαρο ντε Κάμπος, τον Ρικάρντο Ρέις, τον Αλμπέρτο Καέιρο, τον Αντόνιο Μόρα, τον Μπαράο ντε Τέιβε, τον Πανταλεάο αλλά και τον ίδιο τον συγγραφέα με το πραγματικό του όνομα.
Τι περιέχει αυτό το βιβλίο; Πρόκειται για φράσεις αυτοτελείς στο περιθώριο των χειρογράφων του, σημειώματα γραμμένα βιαστικά, εναρκτήριους στίχους ποιημάτων που δεν ολοκληρώθηκαν, σελίδες όπου αφορισμοί και αποφθέγματα διαδέχονται οι μεν τα δε.
Η γλωσσική σύνθεση των κειμένων αυτού του βιβλίου δεν είναι ομοιογενής: 157 είναι γραμμένα στα πορτογαλικά, 58 στα αγγλικά και 1 στα γαλλικά. Η μετάφραση στα ελληνικά έχει γίνει από τη Μαρία Παπαδήμα και τον Χάρη Βλαβιανό.
Αφού το διάβασα και στα πορτογαλικά, θα ήθελα να τονίσω πως πρόκειται πραγματικά για μία πάρα πολύ καλή μετάφραση και μεταφορά στην ελληνική γλώσσα από την πορτογαλική και την αγγλική. Είναι σαφές πως πρόκειται για μία πολύ προσεγμένη δουλειά, με σεβασμό στο πρωτότυπο κείμενο και μεγάλη προσοχή. Είναι απολαυστική. (Οι πορτογαλόφωνοι μπορείτε να κατεβάσετε δωρεάν το πρωτότυπο κείμενο σε μορφή pdf ή epub εδώ).
Ο Θεός, ο άνθρωπος, η ζωή, η επιστήμη, η τέχνη, ο έρωτας. Αυτά είναι τα θέματα που πραγματεύεται ο Πεσσόα και τα οποία τον απασχολούν. Θα ήθελα να σταθώ λίγο και στο πρώτο απόφθεγμα αυτού του βιβλίου: Não há normas. Todos os homens são excepções a uma regra que não existe. Δηλαδή, «Δεν υπάρχουν κανόνες. Όλοι οι άνθρωποι είναι εξαιρέσεις σε έναν κανόνα που δεν υπάρχει». Ο Πεσσόα μάς υπενθυμίζει πως είμαστε όλοι εξαιρέσεις, πως δεν υπάρχει αυτό που λέμε «μέσος άνθρωπος» ή «μέσος όρος». Δεν υπάρχει καν κανόνας για να αποτελέσουμε την εξαίρεση. Είμαστε όλοι μοναδικοί. Ας το θυμηθούμε την επόμενη φορά που θα θεωρήσουμε έναν άνθρωπο κατώτερο, γιατί δε συμβαδίζει με τον μέσο όρο.
Το βιβλίο «Marginalia αφορισμοί και αποφθέγματα» είναι μια ιδανική ευκαιρία για να γνωρίσουμε ή να ξαναθυμηθούμε το ιδιοφυές πνεύμα αυτού του μεγάλου Πορτογάλου συγγραφέα, για να διαβάσουμε αποφθέγματα και ρητά που θα μας προβληματίσουν αλλά και για να έρθουμε για πρώτη φορά σε επαφή με όλα τα «ετερώνυμα» του Pessoa μαζί.
Δεν υπάρχουν κανόνες. Όλοι οι άνθρωποι είναι εξαιρέσεις σε έναν κανόνα που δεν υπάρχει.
Αν ένα σκυλί άρχιζε να σκέφτεται όπως εμείς (υπόθεση απίθανη), αυτό το σκυλί θα ήταν πιο τέλειο από τα άλλα σκυλιά, ωστόσο εκείνα, θεωρώντας το τρελό, μάλλον θα το σκότωναν.
Fernando Pessoa by Ulisses
Μισούμε αυτό που σχεδόν είμαστε.
Βασανίζουμε τον συνάνθρωπό μας με μίσος, φθόνο, δολιότητα κι ύστερα λέμε «ο κόσμος είναι κακός».
Fernando Pessoa by Nelson Santos
Ποτέ δεν είχα χρήματα για να μπορώ να νιώσω όλη την ανία που θα επιθυμούσα.
Fernando Pessoa by Fraga
Περιμένω το καλύτερο και προετοιμάζομαι για το χειρότερο: ιδού ο κανόνας.
Fernando Pessoa by Almada Negreiros
Είτε υπάρχουν θεοί είτε όχι, είμαστε σκλάβοι τους.
Fernando Pessoa by Catarina Inácio
Η αγάπη είναι ένα θνητό δείγμα αθανασίας.
Μπορούμε να πεθάνουμε, αρκεί να έχουμε αγαπήσει.
Πρώτα να είσαι ελεύθερος· μετά αναζήτησε την ελευθερία.
Να πράττεις σαν να μην υπήρχε Θεός, αλλά να θυμάσαι ότι υπάρχει.
Το βιβλίο του Fernando Pessoa με τίτλο «Marginalia αφορισμοί και αποφθέγματα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση Μαρίας Παπαδήμα και Χάρη Βλαβιανού (β΄ έκδοση επαυξημένη και αναθεωρημένη, 2015). Ο τίτλος του πρωτοτύπου είναι: Fernando Pessoa – Aforismos e Afins.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του κειμένου ή μέρους αυτού από άλλο site/blog χωρίς την έγγραφη άδεια του loukini.gr (Λουκία Μητσάκου)
