5 πράγματα που μου έμαθε ο Salvador Dalí για τη ζωή

5 πράγματα που μου έμαθε ο Salvador Dalí για τη ζωή και όλα όσα θέλετε να γνωρίζετε για τον παρεξηγημένο (ή μήπως όχι;) μεγαλοφυή νάρκισσο.

Για ποιον Dalí να μιλήσω; Για τον άνθρωπο, τον ζωγράφο, τον φωτογράφο, τον γλύπτη, τον συγγραφέα, τον σκηνοθέτη, τον υποστηρικτή του Φράνκο, τον φίλο, τον εραστή, τον σύντροφο; Για το φαίνεσθαι ή για το είναι; Και πώς μπορούμε στ’ αλήθεια να γνωρίζουμε το είναι από τη στιγμή που συνειδητοποιούμε πως ο εν λόγω άνθρωπος δούλευε τόσο σκληρά για την εικόνα που ήθελε να προβάλει προς τα έξω;

Εγώ ένα πράγμα έχω προσέξει: Αυτός που προσπαθεί με όλη του ενέργεια να τραβήξει την προσοχή, να προκαλέσει και να γίνει αντιπαθής, τελικά δε γίνεται ποτέ. Και αν πρόκειται και για ένα μυαλό τόσο ανήσυχο – με όλη τη σημασία του όρου- τότε είσαι διατεθειμένος να του συγχωρέσεις –σχεδόν-  τα πάντα. «Αχ, Salvador,τώρα ξέρεις την αλήθεια: ότι αν αρχίσεις να φέρεσαι σαν μεγαλοφυΐα, τότε θα γίνεις», έλεγε ο ίδιος.

Ένας μεγαλοφυής νάρκισσος; Ένας άνδρας ημίτρελος και ταυτόχρονα φιλοχρήματος; Ένας ανεξάντλητος showman; Ένα παιδί που δεν ωρίμασε ποτέ; Σίγουρα είναι μία από τις πιο αντιφατικές προσωπικότητες που γνώρισε ποτέ ο κόσμος και ένας άνθρωπος που φαίνεται να αγκιστρώθηκε στα παιδικά του τραύματα, τις ανασφάλειές του, τα σεξουαλικά του απωθημένα, τις προσωπικές του εμμονές. Ένας άνθρωπος που προσπάθησε να κρυφτεί πίσω από μια μάσκα, που θέλησε μέσω της εκκεντρικής του παρουσίας να υπερκαλύψει ακόμα και το πηγαίο και ανεξάντλητο ταλέντο του. Ευτυχώς, δεν τα κατάφερε.

Ο Salvador Dalí είναι ένας από τους σημαντικότερους Ισπανούς καλλιτέχνες και συνδέεται με το καλλιτεχνικό κίνημα του υπερρεαλισμού. Είναι αναμφισβήτητα μία από τις πιο εκκεντρικές φυσιογνωμίες της σύγχρονης τέχνης. Ζωγράφος, χαράκτης, γλύπτης, σκηνογράφος, φωτογράφος, συγγραφέας, σχεδιαστής κοσμημάτων. «Η ζωγραφική δεν είναι παρά ένα απειροελάχιστο κομμάτι της προσωπικότητάς μου», δήλωνε ο ίδιος, σε πείσμα όλων όσων ήθελαν να αναγνωρίζουν στο πρόσωπό του μόνο τον ζωγράφο. Συνήθιζε να λέει: «Στις επερχόμενες γενιές, θέλω ν’ αφήσω περισσότερο τα βιβλία μου, παρά τους πίνακές μου».

Salvador Dali & Rhinoceros, by Philippe Halsman 1952

Η πολυσχιδής προσωπικότητά του και το ανεξάντλητο σε όλους τους τομείς ταλέντο του, τον δικαίωσαν. Οι περισσότερες κοινωνίες επιβραβεύουν μόνο την απόλυτη και ισοπεδωτική εξειδίκευση, βλέπεις. Αλλά κανένας άνθρωπος δεν είναι μόνο ένα πράγμα- είναι αμέτρητα διαφορετικά πράγματα. Αρκεί να τον αφήσουν να τα ανακαλύψει, να πειραματιστεί, να εκφραστεί όπως έχει ανάγκη. Ο Dalí- ευτυχώς για όλους μας- τα κατάφερε. Όταν σε ρωτούν «τι κάνεις στη ζωή σου» και μπορείς να απαντήσεις αυθόρμητα και χωρίς δεύτερη σκέψη ένα μόνο πράγμα, ίσως δεν έχεις ψάξει ακόμα αρκετά.

Ο Dalí μελέτησε πολύ τον Freud και υπό την επίδρασή του έφερε στην επιφάνεια εικόνες του υποσυνείδητού του (μέσα από όνειρα ή διαλογισμό) με τη μέθοδο που ο ίδιος αποκαλούσε «παρανοϊκο-κριτική». Είναι από τους ελάχιστους ανθρώπους- αν όχι ο μοναδικός- που κατάφερε να κάνει πράξη τη λεγόμενη «αυτόματη γραφή» του υπερρεαλισμού και του ντανταϊσμού. Δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξουμε πως, αν ο Freud μελέτησε το ανθρώπινο ασυνείδητο, ο Dalí το αποτύπωσε.

Όταν δεν δημιουργούσε αριστουργήματα, προκαλούσε την κοινή γνώμη με τις εκκεντρικές του εμφανίσεις και τις ακόμα πιο εκκεντρικές του δηλώσεις.

Dali Atomicus, photo by Philippe Halsman (1948), shown before support wires were removed from the image

5 πράγματα που μου έμαθε ο Salvador Dalí για τη ζωή:

1) Τα παιδικά μας χρόνια και τα αντίστοιχα βιώματά μας παίζουν πολύ πιο καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας απ’ όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε.

2) Δεν πρέπει να αφήνουμε απωθημένα.

3) Η αυτοπεποίθηση, από όπου και αν προέρχεται, είναι το παν. Ή, αλλιώς, fake it till you make it.

philippe-halsman-salvador-dali-1953

4) Η επίδραση ενός προσώπου στη ζωή μας μπορεί να είναι καταλυτική. Ένα και μόνο πρόσωπο μπορεί να σε αποθεώσει ή να σε καταστρέψει. Και η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο μπορεί να είναι πολύ πολύ λεπτή.

5) Ο χρόνος δεν έχει απολύτως καμία σημασία. Και αν έχεις εμμονή με το να θυμάσαι το παρελθόν, κάποια στιγμή θα λιώσεις σαν τα ρολόγια του Dalí.

21 πράγματα που -ίσως- δε γνωρίζατε για τον Salvador Dalí:

1) Το πλήρες όνομά του είναι Salvador Domingo Felipe Jacinto Dalí i Domènech.

2) Γεννήθηκε στις 11/5/1904 στην πόλη Figueres στην Καταλoνία και πέθανε στις 23/1/1989 σε ηλικία 84 ετών στη γενέτειρά του.

dali as a child 1905

3) Ο μεγαλύτερος  αδερφός του είχε το ίδιο όνομα με εκείνον και πέθανε από γαστρεντερίτιδα σε ηλικία 22 μηνών. Μετά από 9 μήνες, γεννήθηκε ο ζωγράφος Dalí.  Όταν ήταν πέντε χρονών, ο πατέρας του (επίσης με το όνομα Salvador Dalí) και η μητέρα του τον πήγαν στον τάφο του αδερφού του (πάνω στον οποίο διάβαζε το ίδιο του το όνομα) και του είπαν πως ήταν η μετενσάρκωσή του – ιδέα που μετέδωσαν στο γιο τους και ποτέ δεν έφυγε από το μυαλό του. Ο ίδιος συνήθιζε να λέει «Μοιάζαμε σαν δυο σταγόνες νερό αλλά είχαμε διαφορετικές αντανακλάσεις. Εκείνος μάλλον ήταν η πρώτη εκδοχή του εαυτού μου». Από αυτή την πολύ μικρή ηλικία αναπτύσσει την τεράστια ανάγκη του για προσοχή.

4) Το 1921 πεθαίνει η μητέρα του από καρκίνο του μαστού, όταν ο ίδιος είναι 16 χρονών. Ο πατέρας του παντρεύεται την αδερφή της νεκρής γυναίκας του. Οι διαμάχες με τον πατέρα του δεν σταμάτησαν ποτέ.

5) Το 1922, σε ηλικία 18 ετών, πηγαίνει στη Μαδρίτη και ξεκινά σπουδές στην Ακαδημία Τεχνών του Σαν Φερνάντο (Real Academia de Bellas Artes de San Fernando). Εκεί έρχεται σε επαφή με το ρεύμα του κυβισμού αλλά και με τον ντανταϊσμό και γίνεται φίλος με τον Lorca και τον Buñuel.

Salvador Dalí, Federico García Lorca and Pepín Bello at the Natural Sciences Museum in Madrid, 1925

Η σχέση του με τον Lorca είναι πολύ σημαντική και για τους δυο τους, χωρίς να μπορούμε να γνωρίζουμε με σιγουριά λεπτομέρειες εκτός του ότι είχαν μια στενή φιλία και μια καλή καλλιτεχνική συνεργασία.

«Σε θυμάμαι πάντα. Σε θυμάμαι πολύ. Αγόρι μου, πρέπει να σε σκέφτομαι κακάσχημο για να μη σε αγαπάω περισσότερο», γράφει ο Λόρκα σε μία από τις επιστολές του προς τον Dali τον Αύγουστο του 1927. Σε άλλη επιστολή του λέει στον ζωγράφο: «Η αποκεφαλισμένη γυναίκα (στον πίνακά σου Το μέλι είναι γλυκύτερο από το αίμα) είναι το καλύτερο “ποίημα” με θέμα το αίμα που θα μπορούσε να φαντασθεί κανείς.  Όλα είναι μπερδεμένα και επιθετικά σαν την αισθητική της φλόγας, όλα αναποφάσιστα και διαλυμένα… Τώρα καταλαβαίνω πόσα χάνω αφήνοντάς σε».

Αν υπήρξε πράγματι έρωτας, οι βιογράφοι τείνουν να συμφωνήσουν πως ήταν «ένας έρωτας που δεν θα μπορούσε να συμβεί, μία αγάπη πλατωνική και ανολοκλήρωτη».

“Federico. Σε περιμένω κάθε μέρα. Δεν πρέπει να μιλάμε τόσο μαζί! Αντίο, Dalí”, Απρίλης 1927

Παρόλα αυτά, η ταινία με τίτλο “Littles Ashes” (2008), όπου τον ρόλο του Dali παίζει ο Robert Pattinson, θεωρεί δεδομένη, λογικά για εισπρακτικούς σκοπούς, τη σχέση μεταξύ των δύο, κάτι που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από βιογράφους και ιστορικούς. Ο ίδιος ο Dali είχε δηλώσει σε δημόσια εξομολόγησή του ότι επρόκειτο για έναν ανολοκλήρωτο έρωτα και μάλιστα μόνο από την πλευρά του Λόρκα. Επίσης, ανέφερε ότι ο ίδιος δεν είχε καμία σεξουαλική εμπειρία μέχρι τα 25 του.

Lorca και Dalí

6) To 1926, αποβλήθηκε λίγο πριν την αποφοίτησή του από τη Σχολή Καλών Τεχνών στη Μαδρίτη όπου φοιτούσε, επειδή δήλωσε ότι κανένας από τους καθηγητές του δεν ήταν ικανός να τον κρίνει. Συγκεκριμένα, είπε: «Λυπάμαι πολύ, αλλά είμαι απείρως πιο έξυπνος από αυτούς τους τρεις καθηγητές και γι’ αυτό αρνούμαι να εξεταστώ από αυτούς. Γνωρίζω το θέμα πάρα πολύ καλά».

7) Το 1929, συνεργάζεται με τον σκηνοθέτη Luis Buñuel για τη δημιουργία της ταινίας μικρού μήκους Ανδαλουσιανός Σκύλος (Un Chien Andalou). Ο Dalí βοηθά στο σενάριο της ταινίας, η οποία αποτελεί έως σήμερα την πιο καθαρή εφαρμογή του υπερρεαλισμού στον κινηματογράφο. Την επόμενη χρονιά, συμμετέχει στη δημιουργία της ταινίας του Buñuel «Η εποχή του χρυσού» (L’Age d’Or).

Την ίδια χρονιά ο 25χρονος Dalí γνωρίζει τη Ρωσικής καταγωγής 36 χρονη Elena Ivanovna Diakonova, γνωστή ως Gala, ένα πρόσωπο καταλυτικό για τη ζωή του. Η Gala άφησε για χάρη του τον σύζυγό της, τον ποιητή Paul Eluard. Παντρεύτηκαν το 1934 με πολιτικό γάμο και ξαναπαντρεύτηκαν στην εκκλησία το 1958.

8) Το 1931 κάνει την πρώτη του ατομική έκθεση στο Παρίσι όπου εκθέτει ένα από τα διασημότερα έργα του, την «Eπιμονή της μνήμης» (The Persistence of Memory), τον πίνακα με τα λιωμένα ρολόγια.

9) Ο ίδιος χαρακτηρίζει τους πίνακές του «χειροποίητες ονειρικές φωτογραφίες».

Eric Schaal, Salvador Dalí painting The Face of War, 1941

10) To 1932 συμμετέχει στην πρώτη μεγάλη υπερρεαλιστική έκθεση στην Αμερική και αποσπά διθυραμβικές κριτικές. Την ίδια χρονιά, κάνει τη δεύτερη ατομική του έκθεση στο Παρίσι.

11) Το 1934, ο André Breton τον διαγράφει από το υπερρεαλιστικό/ σουρεαλιστικό κίνημα (surrealisme) λόγω της υποστήριξής του στο δικτάτορα Φράνκο της Ισπανίας και των πολιτικών του θέσεων εν γένει. Ο Dalí κάνει τις γνωστές δηλώσεις «Ο υπερρεαλισμός είμαι εγώ» και «Η μόνη διαφορά μου με τους υπερρεαλιστές είναι πως εγώ είμαι υπερρεαλιστής».

Ο André Breton επινοεί τον περίφημο αναγραμματισμό του ονόματος του Salvador Dalí «Avida Dollars» (που σημαίνει «άπληστος για δολάρια»), ασκώντας με αυτό τον τρόπο κριτική στο αμιγώς εμπορικό πνεύμα που κατά τη γνώμη των υπερρεαλιστών είχε αναπτύξει ο Dalí.

Εκείνος, πάντως, συνεχίζει να κάνει διάφορα πράγματα με σκοπό να βγάλει λεφτά πρωταγωνιστώντας σε τηλεοπτικές διαφημίσεις, φτιάχνοντας το logo των γλειφιτζουριών Chupa Chups καθώς και της Eurovision το 1969.12) Το 1936 δημιουργεί δύο από τα διασημότερα αντικείμενά του: τον «Καναπέ με τα χείλη της Mae West» και το  «Τηλέφωνο Αστακό» (γνωστό, επίσης, και ως Αφροδισιακό τηλέφωνο), δύο από τα πιο χαρακτηριστικά αντικείμενα του υπερρεαλιστικού κινήματος.

13) Το 1945 συνεργάζεται με τον Alfred Hitchcock για την ταινία Spellbound, όπου πρωταγωνιστούν ο Gregory Peck και η Ingrid Bergman.

14) Το 1972 εκδίδει την αυτοβιογραφία του «Η μυστική ζωή του Σαλβαδόρ Νταλί» (The secret life of Salvador Dalí).

Eric Schaal, Salvador Dalí writing The Secret Life of Salvador Dalí in Hampton Manor, Virginia, 1941

15) Θεωρήθηκε υποστηρικτής του φασιστικού καθεστώτος του Φράνκο και χαρακτηρίστηκε δυσμενώς για τις πολιτικές του θέσεις. Ο ίδιος το 1970 χαρακτήρισε τον εαυτό του «αναρχο-μοναρχικό» και δήλωσε ότι «δεν έχει πολιτική θέση, είναι αναρχικός, αλλά και μοναρχικός, και τα δύο όμως σε μεταφυσικό επίπεδο και όχι σε πολιτικό».

16) Οι σχέσεις με τον πατέρα του δεν ήταν καλές και η σύγκρουση μαζί του θα πρέπει να του κόστισε. Ο πατέρας του δεν ενέκρινε τη σχέση του γιου του με το κίνημα του Υπερρεαλισμού ούτε με τη Gala. Όταν απειλούσε να τον αποκληρώσει, ο Νταλί, μέλος τότε της ομάδας των υπερρεαλιστών, του έστειλε ένα προφυλακτικό που περιείχε το σπέρμα του με ένα σημείωμα όπου έγραφε: «τώρα δεν σου χρωστώ πλέον τίποτε».

17) Δεν υπήρξε απλώς ένας γνωστός και καταξιωμένος καλλιτέχνης- υπήρξε πάρα πολύ διάσημος και ζούσε με τον ίδιο τρόπο ενός superstar. Ο Alice Cooper χαρακτηριστικά αναφέρει: «Στη Νέα Υόρκη πήγαινες κάπου και ήταν μαζεμένοι στον ίδιο χώρο ο John Lennon, ο Warhol, η μπάντα του Alice Cooper, o Marlon Brando, η Jackie Kennedy και ξαφνικά έμπαινε μέσα ο Salvador Dalí και όλος ο κόσμος σταματούσε, τον κοιτούσε και ψιθύριζε συγκλονισμένος “Ο Salvador Dalí !”, γιατί ακόμα ήταν ο πιο τρελός από όλους».

Salvador Dali,1973, photo by Francesco Scavullo

18) Λίγο πριν πεθάνει, τον ρώτησαν εάν ο διασημότερος πίνακάς του, η «Επιμονή της Μνήμης», έχει να κάνει πράγματι με τη Θεωρία της Σχετικότητας του Einstein, όπως υποστήριζαν πολλοί. Ο ίδιος απάντησε «Όχι. Έχει να κάνει με την αντίληψή μου για το τυρί Camembert που λιώνει στον ήλιο».

19) Τα τελευταία του λόγια φημολογείται πως ήταν: «Πού είναι το ρολόι μου»;

20) Πέθανε το 1989 (εφτά χρόνια μετά το θάνατο της Gala) από καρδιακό επεισόδιο στην πόλη όπου γεννήθηκε και ο τάφος του βρίσκεται μέσα στο μουσείο του στην πόλη Figueres, όπως είχε ζητήσει ο ίδιος.

21) Την επομένη μέρα του θανάτου του, η εφημερίδα «Le Monde» έγραφε: «Ainsi finit Dalí, clown et génie du 20ème siécle» («Έτσι τελείωσε ο Dali, κλόουν και ιδιοφυΐα του 20ού αιώνα»).

Ο Dalí και η Gala

Θεωρώ σχεδόν μάταιο να προσπαθήσει κανείς να ερμηνεύσει τη σχέση τους. Πολλοί την χαρακτηρίζουν τουλάχιστον «ασυνήθιστη». Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν πως ήταν ακόμα πιο σουρεαλιστική και από τους πίνακές του.

Γνωρίστηκαν το 1929, ενώ η Gala ήταν ακόμα παντρεμένη με τον ποιητή Paul Eluard (σε έναν σχετικά ανοιχτό γάμο) και παντρεύτηκαν το 1934 με πολιτικό γάμο.

Ο Buñuel υπήρξε μάρτυρας της πρώτης τους συνάντησης και στα απομνημονεύματά του λέει: «Μέσα σε μια νύχτα ο Dali άλλαξε τόσο που δεν τον αναγνώριζες. Το μόνο που έκανε ήταν να μιλάει για τη Gala, επαναλαμβάνοντας καθετί που είχε πει εκείνη. Μια πλήρης μεταμόρφωση». Για να περιγράψει την κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο Dalí χρησιμοποίησε τις λέξεις «μεταμορφωμένος», «ξετρελαμένος», «μαγεμένος».

Ο Dalí δεν μπορούσε εύκολα να διαχειριστεί την επιχειρηματική πλευρά της τέχνης του και σε αυτό τον βοήθησε εκείνη, αφού ανέλαβε τα νομικά και οικονομικά ζητήματα και διαπραγματευόταν τα συμβόλαιά του.

Για τον Dalí, η Gala αποτελούσε πάντα την ενσάρκωση του απολύτου. Σύντροφος, φίλη, μούσα. Εκείνη ήταν πάντα παρούσα στη ζωή και την καλλιτεχνική του πορεία. Ο ίδιος συχνά την απεικόνιζε ως ενσάρκωση μυθολογικών προσώπων της αρχαιότητας και την θεωρούσε «αγία». Αποτελούσαν περισσότερο ένα αχώριστο «δίδυμο», παρά ένα αμιγώς ερωτικό ζευγάρι.

Cecil Beaton, Salvador Dalí and Gala with A Couple with Their Heads Full of Clouds, 1936

Εκείνος ήταν απόλυτα εξαρτημένος από εκείνη και του αρκούσε να παρακολουθεί τις συχνές ερωτικές συνευρέσεις της με νέους άνδρες, χωρίς ποτέ να συμμετέχει. Ο Buñuel τον χαρακτήριζε «ανέραστο, που έχει ως μοναδικό έρωτα την Τέχνη».

Ο ίδιος έλεγε: «Φωνάζω τη σύζυγό μου Γκαλά, Γκαλούσκα, Γκραντίβα. Ολίβα λόγω του οβάλ του προσώπου της και του χρώματος της επιδερμίδας της. Ολιβέτα, χαϊδευτικό του Ολίβα. Και αυτά που πηγάζουν από την τρέλα της: Ολιουέτα, Οριουέτα, Μπουριμπέτα, Μπουριουετέτα, Σιλιουέτα, Σολιμπουμπουλέτα, Ολιμπουριμπουλέτα, Θιουέτα, Λιουέτα. Επίσης τη φωνάζω Λιονέτ, γιατί όταν εκνευρίζεται, βρυχάται σαν το λιοντάρι της Metro Goldwyn Mayer».

Άλλη φορά δήλωνε: «Αγαπώ τη Γκαλά περισσότερο από τη μητέρα μου, περισσότερο από τον πατέρα μου, περισσότερο από τον Πικάσο και ακόμη περισσότερο από το χρήμα. Σε εκείνη οφείλω πάνω από όλα την πεποίθηση ότι δεν είμαι τόσο μέτριος όσο νόμιζα».

Gala and Salvador Dalí during the period of writing 50 Secrets Magic Craftsmanship in Del Monte Lodge Hotel, 1947

 Η Gala δήλωνε: «Κάθε πρωί µετά το πρόγευµα, µου αρέσει να ξεκινάω τη µέρα µου κερδίζοντας 20.000 δολάρια». Η ίδια «λάτρευε το χρήµα, όπως ο αλκοολικός το ποτό». Οι βιογραφίες αναφέρουν πως εκείνη κατάφερε να μετατρέψει τον 25χρονο τότε Dalí σε ένα «τέρας υπερβολής και μεγαλομανίας, όπως ήταν και η ίδια».

Οι πολλές βιογραφίες και οι μαρτυρίες δηλώνουν ομόφωνα πως εκείνη αποζητούσε συνεχώς νέους εραστές και εκείνος της είχε πάρει ένα κάστρο με το όνομα Pubol, 50 μίλια μακριά από το σπίτι του στο Port Lligat για να τους δέχεται εκεί, ενώ δεν του επιτρεπόταν να την επισκεφθεί χωρίς δική της γραπτή πρόσκληση. Εκείνη χρησιμοποιούσε τα χρήματά του για να κάνει δώρα στους εραστές της, που ήταν σχεδόν πάντα νεαροί καλλιτέχνες.

Σπαταλώντας όλα τα χρήματα που έβγαζε στο να κάνει κάθε επιθυμία της πραγματικότητα, ο Dalí δεν πλήρωνε τους γραμματείς του αλλά τους υποσχόταν πως θα πληρωθούν με προμήθεια από τα κέρδη των έργων του – πράγμα που έκανε πολλούς από αυτούς αργότερα εκατομμυριούχους.

Η Gala αρχίζει να του χορηγεί ένα κοκτέιλ υπνωτικών φαρμάκων, βάλιουμ και αμφεταμινών που σταδιακά βλάπτει το νευρικό του σύστημα και δεν καταφέρνει να ξαναζωγραφίσει ποτέ ούτε να δημιουργήσει με οποιονδήποτε άλλο τρόπο. Αρκετοί λένε πως προσπαθούσε να τον δηλητηριάσει (είχε ήδη ερωτική σχέση με κάποιον άλλον), χωρίς να μπορούμε, όμως, να το γνωρίζουμε. Το μόνο σίγουρο είναι πως μετά από αυτά, εκείνος έπαθε τέτοια ζημιά στην υγεία του που δεν κατάφερε ποτέ να ξανακρατήσει πινέλο.

Gala and Salvador Dali, photo by Pet Lobster.

Το 1982, η Gala πεθαίνει και θάβεται στο κάστρο της φορώντας ένα κόκκινο φόρεμα Dior, όπως είχε ζητήσει. Αν και τα τελευταία χρόνια η σχέση τους είχε κλονισθεί, ο θάνατός της τον κλόνισε σε τεράστιο βαθμό και σχεδόν δεν μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς εκείνη. Τον βρίσκουν στα γόνατα μπροστά από τον τάφο της να τρέμει και κλείνεται στον πύργο, αρνούμενος να φάει ή να δει κανέναν. Αρχίζει να έχει παραισθήσεις, να κάνει ήχους ζώων και να νομίζει πως είναι διάφορα ζώα, μεταξύ των οποίων και ένα σαλιγκάρι. Η ομιλία του γίνεται ακατανόητη και, σύμφωνα με τον τότε βοηθό του, η μόνη που φράση που έλεγε συχνά και έβγαζε νόημα ήταν «ο φίλος μου ο Λόρκα».

Εκείνος πεθαίνει μετά από εφτά χρόνια, εμφανώς καταβεβλημένος σωματικά και ψυχικά και ανήμπορος να κάνει μόνος του το οτιδήποτε. Η τελευταία του επιθυμία ήταν να μην ταφεί δίπλα της και έτσι, ο τάφος του βρίσκεται σήμερα μέσα στο μουσείο του στην πόλη Figueres της Ισπανίας. Αφήνει όλη του την περιουσία στον ισπανικό κράτος.

Ο Ian Gibson, ένας από τους βιογράφους του, που έγραψε το βιβλίο «Η επαίσχυντη ζωή του Σαλβαντόρ Νταλί» (“The Shameful Life of Salvador Dali”, εκδόσεις Faber&Faber) λέει: «Χωρίς την Γκαλά, η ζωή του Σαλβαντόρ θα ήταν σίγουρα μια άλλη -και ίσως ωραιότερη- ιστορία». Ίσως. Πιθανότατα. Αλλά δεν θα το μάθουμε και ποτέ. Και τι σημασία έχει, τελικά, να αρχίσουμε τα «αν»;

20 αποφθέγματα ενός μεγαλοφυούς νάρκισσου:

1) Μη φοβάσαι την τελειότητα. Δεν θα την φτάσεις ποτέ.

2) Ευφυΐα χωρίς φιλοδοξία είναι πουλί χωρίς φτερά.

3) Σήμερα διαπίστωσα πού οφείλεται αυτή η φοβερή χαρά που νιώθω κάθε πρωί όταν σηκώνομαι απ΄ το κρεβάτι μου. Οφείλεται στο ότι είμαι ο Σαλβαδόρ Νταλί. Και κάθε μέρα δυσκολεύομαι ολοένα και περισσότερο να καταλάβω τους άλλους που μπορούν να ζουν χωρίς να είναι η Γκαλά ή ο Σαλβαδόρ Νταλί.

4) Τόσο λίγα από αυτά που θα μπορούσαν να συμβούν, τελικά συμβαίνουν.

5) Δεν κάνω ναρκωτικά. Είμαι τα ναρκωτικά.

6) Η διαφορά ανάμεσα στις ψεύτικες και τις αληθινές αναμνήσεις είναι η ίδια με αυτή των κοσμημάτων: τα ψεύτικα είναι αυτά που μοιάζουν πάντα πιο αληθινά, πιο λαμπερά.

7) Αυτοί που δεν θέλουν να μιμηθούν τίποτα, δεν παράγουν τίποτα.

8) Αληθινός καλλιτέχνης δεν είναι αυτός που εμπνέεται από άλλους αλλά αυτός που εμπνέει τους άλλους.

9) Δεν είμαι παράξενος. Απλώς δεν είμαι φυσιολογικός.

Spanish artist Salvador Dali poses on a Harley Davidson motorbike at the Le Meurice Hotel on October 24,1973 in Paris,France. (Photo by Ulf Andersen/Getty Images)

10) Οι άνθρωποι αγαπούν το μυστήριο, γι αυτό αγαπούν και τους πίνακές μου.

11) Δεν είναι απαραίτητο για το κοινό να γνωρίζει αν αστειεύομαι ή είμαι σοβαρός, όπως δεν είναι απαραίτητο να το γνωρίζω και εγώ.

12) Δόξα τω Θεώ, είμαι άθεος.

13) Με κανέναν τρόπο δεν ξαναγυρίζω στο Μεξικό. Δεν υποφέρω να βρίσκομαι σε μια χώρα πιο σουρεαλιστική από τους πίνακές μου.

14) Στα τρία μου ήθελα να γίνω μάγειρας. Στα επτά ήθελα να γίνω Ναπολέων. Η φιλοδοξία μου ποτέ δεν έπαψε να μεγαλώνει. Τώρα πλέον θέλω να γίνω Σαλβαδόρ Νταλί και τίποτα άλλο. Από την άλλη μεριά όμως, αυτό είναι δύσκολο, αφού, όσο πλησιάζω τον Σαλβαδόρ Νταλί, τόσο αυτός απομακρύνεται από εμένα.

15) Η ζωγραφική είναι η ειλικρινέστερη των τεχνών. Δεν υπάρχει τρόπος να σε παραπλανήσει. Είναι είτε καλή είτε κακή.

16) Μόνο δυο κακά πράγματα μπορούν να σου συμβούν στη ζωή, να είσαι ο Πάμπλο Πικάσο ή να μην είσαι ο Σαλβαδόρ Νταλί. Ο Πικάσο είναι ζωγράφος. Και εγώ, επίσης. Ο Πικάσο είναι Ισπανός. Και εγώ, επίσης. Ο Πικάσο είναι κομμουνιστής. Ούτε εγώ είμαι.

17) Αφήστε τους εχθρούς μου να καταβροχθίσουν ο ένας τον άλλον.

18) Ο φθόνος των άλλων υπήρξε πάντα το θερμόμετρο της επιτυχίας μου.

19) Υπάρχει μόνο μία διαφορά ανάμεσα σε έναν τρελό και μένα. Ο τρελός νομίζει πως έχει σώας τας φρένας. Εγώ ξέρω πως είμαι τρελός.

20) Η μόνη διαφορά μου με τους υπερρεαλιστές είναι πως εγώ είμαι υπερρεαλιστής.

Ο Dalí πρωταγωνιστεί σε τηλεοπτικές διαφημίσεις:

Ο Dalí είναι ο μυστικός καλεσμένος στο περίφημο τηλεπαιχνίδι του 1950, “What’s My Line”

Αξίζει να το δείτε. Αλήθεια. Τα (σουρεάλ) συμπεράσματα, δικά σας.

Πορτραίτο του Dalí από τον Orson Welles σε σκηνοθεσία Jean-Christopher Averty για λογαριασμό της γαλλικής τηλεόρασης:

Όρσον Γουέλς: Σαλβαδόρ Νταλί, θέλεις να μας μιλήσεις για τα παιδικά σου χρόνια;

Σαλβαδόρ Νταλί: Όχι!

Όρσον Γουέλς: Σαλβαδόρ Νταλί, θέλεις να μας μιλήσεις για τη ζωγραφική σου;

Σαλβαδόρ Νταλί: Όχι!

Όρσον Γουέλς: Σαλβαδόρ Νταλί, θα ήθελες να απαντήσεις τουλάχιστον σε μία ερώτηση;

Σαλβαδόρ Νταλί: Όχι!

Όρσον Γουέλς: Σαλβαδόρ Νταλί, θέλεις ή δεν θέλεις να γυρίσουμε αυτό το φιλμ;

Σαλβαδόρ Νταλί: Ναι!

7 έργα του Salvador Dalí (η επιλογή έγινε με εντελώς υποκειμενικά κριτήρια):

The persistence of memory, 1931. Από το 1934 βρίσκεται στη συλλογή του MoMA  (Museum of Modern Art) της Νέας Υόρκης

Geopoliticus Child Watching the Birth of the New Man, 1943

Sleep,1937

The temptation of Saint Anthony, 1946

Apparition of Face and Fruit Dish on a Beach, 1938

The Anthropomorphic Cabinet, 1936

Metamorphosis of Narcissus, 1937

Απόσπασμα από το βιβλίο του Salvador Dalí, Το ημερολόγιο μιας μεγαλοφυΐας (εκδ. Εξάντας, 1985)

«Συναντώ κάθε τόσο, περιοδικά αλλά μονότονα, στους κοσμικούς κύκλους κομψότατες γυναίκες (άρα μέτρια όμορφες), με 
κουκουβαγίσια υπερτροφικά οστά. Εδώ και πολλά χρόνια, αυτές οι γυναίκες φλέγονται, γενικά, από την επιθυμία να με γνωρίσουν προσωπικά. Οι συζητήσεις μας είναι συνήθως αυτού του επιπέδου:

Γυναίκα κουκουβάγια: Σας έχω ακουστά, φυσικά.

Εγώ, ο Νταλί: Κι εγώ.

Γυναίκα κουκουβάγια: Θα έχετε ίσως παρατηρήσει ότι δεν σταμάτησα στιγμή να σας κοιτάζω. Σας βρίσκω πολύ γοητευτικό.

Εγώ, ο Νταλί: Κι εγώ.

Γυναίκα κουκουβάγια: Μην είσθε κόλακας! Εσείς ούτε καν με προσέξατε!

Εγώ, ο Νταλί: Μιλώ για τον εαυτό μου, κυρία.

Γυναίκα κουκουβάγια: Αναρωτιέμαι τι κάνετε στα μουστάκια σας και είναι μονίμως ανασηκωμένα.

Εγώ, ο Νταλί: Χουρμάδες!

Γυναίκα κουκουβάγια: Πώς είπατε;

Εγώ, ο Νταλί: Χουρμάδες! Ναι, οι χουρμάδες, οι καρποί του φοίνικα. Για επιδόρπιο ζητώ πάντα χουρμάδες, τους τρώγω και πριν να ξεπλύνω τα δάκτυλά μου στο μπωλ, τα περνώ ελαφρά πάνω από τα μουστάκια μου.

Γυναίκα κουκουβάγια: Α!!!!

Εγώ, ο Νταλί: Ένα άλλο πλεονέκτημα που παρουσιάζουν οι χουρμάδες είναι η ζάχαρη. Ελκύει αναπόφευκτα όλες τις μύγες της περιοχής.

Γυναίκα κουκουβάγια: Τι τρομερό!

Εγώ, ο Νταλί: Κάθε άλλο, λατρεύω τις μύγες. Είμαι ευτυχισμένος μόνο στον ήλιο, γυμνός και σκεπασμένος από μύγες.

Γυναίκα κουκουβάγια: (πεισμένη, ήδη, από τον τόνο της αυστηρής αυθεντικότητας, για την αλήθεια όσων της εκμυστηρεύομαι) Αλλά πώς είναι δυνατόν να σας αρέσει κάτι τέτοιο; Είναι τόσο βρόμικες οι μύγες!

Εγώ, ο Νταλί: Τρέμω τις βρόμικες μύγες. Αγαπώ μόνο τις καθαρές.

Γυναίκα κουκουβάγια:Αναρωτιέμαι πώς μπορείτε να διακρίνετε τις καθαρές μύγες από τις βρόμικες. (…) Στο βάθος, όλα όσα μου είπατε πρέπει να έχουν κάποιο κρυφό νόημα! Αληθεύει, λοιπόν, ότι τα μουστάκια σας είναι αντένες, με τις οποίες συλλαμβάνετε τις ιδέες σας;

Εάν σας άρεσε αυτό το άρθρο, θα χαρώ πολύ εάν το μοιραστείτε με άλλους που θεωρείτε πως μπορεί να τους ενδιαφέρει ή εάν το μοιραστείτε στον τοίχο σας στο Facebook ή μέσω άλλων social media με μία κοινοποίηση/share.

Επίσης, θα χαρώ πολύ να μου λέτε σχόλια και εντυπώσεις κάθε φορά που διαβάζετε κάτι. 

Το επόμενο μήνυμα απευθύνεται ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ σε ιδιοκτήτες και διαχειριστές άλλων sites (και όχι σε απλούς χρήστες social media):

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του κειμένου ή μέρους αυτού σε άλλο site/blog (το γνωστό μας copy paste) χωρίς την έγγραφη άδεια του loukini.gr (Λουκία Μητσάκου).