Ο Jorge Luis Borges (Χόρχε Λουίς Μπόρχες) γεννήθηκε στις 24 Αυγούστου 1899 στο Buenos Aires και πέθανε στις 14 Ιουνίου 1986 στη Γενεύη. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του έπασχε από καρκίνο του ήπατος. Επίσης, εξαιτίας ενός γλαυκώματος, έχανε σταδιακά την όρασή του. Την τελευταία περίοδο της ζωής του επικεντρώθηκε στην ποίηση, επειδή μπορούσε ευκολότερα να απομνημονεύσει τα κείμενά του – ήταν πλέον τυφλός και δεν έμαθε ποτέ το Σύστημα Μπράιγ. Ήταν Αργεντινός συγγραφέας, ποιητής, δοκιμιογράφος και μεταφραστής και θεωρείται μία από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές μορφές του 20ού αιώνα. Στα έργα του κυριαρχεί το «φανταστικό» στοιχείο. Από τα γνωστότερα έργα του είναι οι «Μυθοπλασίες», μία συλλογή μικρών ιστοριών.
Η διεθνής αναγνώριση του Borges ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Το 1961 μοιράστηκε με τον Samuel Beckett το Βραβείο Φορμεντόρ. Ο Borges δεν τιμήθηκε ποτέ με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ο ίδιος έλεγε: «Το να μην με τιμούν με το Βραβείο Νόμπελ είναι μία σκανδιναβική παράδοση. Από τότε που γεννήθηκα δεν με τιμούν». Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, όπου είχε ήδη καταξιωθεί διεθνώς για το έργο του, το γεγονός ότι δεν τον τιμούσε η σκανδιναβική επιτροπή με το Νόμπελ θεωρήθηκε από πολλούς μεγάλη παράλειψη. Κάποιοι θεωρούν ότι αυτό συνέβη λόγω των πολιτικών του θέσεων και λόγω της τιμητικής διάκρισης που δέχτηκε από τον Δικτάτορα Augusto Pinochet. Παρ’ όλα αυτά, το 1971 τιμήθηκε με το Βραβείο Ιερουσαλήμ, το οποίο αποδίδεται σε συγγραφείς που ασχολούνται με θέματα ανθρώπινης ελευθερίας και κοινωνίας.
Φωτογραφία: Diane Arbus
Ο Jorge Luis Borges για τη συγγραφή:
– Αυτά που έχω διαβάσει είναι πολύ πιο σημαντικά από αυτά που έχω γράψει. Γιατί ο καθένας διαβάζει αυτό που του αρέσει αλλά γράφει όχι αυτό που θα του άρεσε να γράψει αλλά αυτό που είναι ικανός να γράψει.
– Ένας συγγραφέας πρέπει πάντα να κρίνεται από τις καλύτερες σελίδες του.
– Τα πράγματα που λέγονται στη Λογοτεχνία είναι πάντοτε τα ίδια. Το σημαντικό είναι ο τρόπος που λέγονται.
– Το έργο ενός συγγραφέα είναι το προϊόν της τεμπελιάς του, βλέπετε. Το έργο ενός συγγραφέα ουσιαστικά συνίσταται στο να ξεκουράζει το μυαλό του από κάποια πράγματα, στο να σκέφτεται κάτι άλλο, στο να ονειροπολεί, στο να μην βιάζεται να πάει για ύπνο αλλά να φαντάζεται κάτι… Και τότε έρχεται το πραγματικό γράψιμο και αυτή είναι η ανταλλαγή του. Δηλαδή, δεν νομίζω ότι αυτά τα δύο πράγματα δεν είναι συμβατά μεταξύ τους. Εξ’ άλλου, όταν κάποιος γράφει κάτι που είναι σε γενικές γραμμές καλό, δεν το αισθάνεται αγγαρεία, το αισθάνεται διασκέδαση. Μια μορφή διασκέδασης που δεν αποκλείει τη χρήση της νοημοσύνης, όπως δεν την αποκλείει και το σκάκι και το σκάκι είναι ένα παιχνίδι που μου αρέσει πολύ και θα ήθελα να μάθω πώς παίζεται – πάντα στο σκάκι ήμουν πολύ κακός παίκτης.
– Το έργο που έχω αναλάβει δεν είναι πραγματικά δύσκολο, μόνο που θα έπρεπε να είμαι αθάνατος για να το φέρω εις πέρας.
– Θα συμβούλευα ένα νέο συγγραφέα να μελετήσει τους κλασικούς συγγραφείς και τα κλασικά έργα. Να μην προσπαθήσει να είναι μοντέρνος, γιατί είναι ήδη. Να μην προσπαθήσει να είναι ένας άνθρωπος διαφορετικής εποχής, να είναι ένας κλασσικός συγγραφέας, γιατί, αναμφίβολα, δεν μπορεί να είναι κάτι τέτοιο, δεδομένου του ότι είναι ένας νέος του εικοστού αιώνα.
– (Σχετικά με το ρίσκο και τα λάθη στη συγγραφή) Οι Γνωστικοί είπαν πως ο μόνος τρόπος να απαλλαγείς από μία αμαρτία, είναι να την διαπράξεις, γιατί μετά θα το μετανιώσεις.
– Η Ποίηση θυμάται ότι ήταν μια προφορική τέχνη, προτού γίνει γραπτή τέχνη.
– Όταν γράφω, δεν σκέφτομαι τον αναγνώστη (επειδή ο αναγνώστης είναι ένας φανταστικός χαρακτήρας) και δεν σκέφτομαι ούτε εμένα (ίσως είμαι και εγώ ένα φανταστικός χαρακτήρας). Σκέφτομαι τι είναι αυτό που θέλω να μεταδώσω και βάζω τα δυνατά μου για να μην το χαλάσω.
– Η εικόνα που θα αφήσω πίσω μου όταν θα έχω πια πεθάνει – έχουμε ήδη πει ότι αυτό είναι μέρος του έργου ενός ποιητή – και ίσως το πιο σημαντικό – δεν ξέρω ποια ακριβώς θα είναι, δεν ξέρω αν ο κόσμος θα με βλέπει με επιείκεια, με αδιαφορία ή με εχθρότητα. Φυσικά, αυτό λίγη σημασία έχει τώρα για μένα. Αυτό που έχει πραγματική σημασία για μένα δεν είναι αυτά που έχω γράψει αλλά αυτά που γράφω και αυτά που θα γράψω. Και νομίζω πως έτσι νιώθει κάθε συγγραφέας. Ο Alfonso Reyes είχε πει ότι κάποιος εκδίδει αυτά που έγραψε για να αποφύγει να περάσει ολόκληρη τη ζωή του διορθώνοντάς τα. Κάποιος εκδίδει ένα βιβλίο για να το αφήσει πίσω του. Kάποιος εκδίδει ένα βιβλίο για να το ξεχάσει.
– Μην θαμπώνετε τους αναγνώστες σας ούτε να προσπαθείτε να τους εκπλήξετε. Ένας συγγραφέας δεν πρέπει να αφήνει τις λέξεις να στέκονται μεταξύ εκείνου και του αναγνώστη. Καλύτερα οι λέξεις να είναι αόρατες. Ένας συγγραφέας δεν πρέπει να νικηθεί από τις ίδιες του τις λέξεις, από την ίδια του την εξυπνάδα. Η δική του διαδικασία είναι να καταγράφει κάθε νέα ιδέα με τον πιο απλό τρόπο που μπορεί και να εφευρίσκει όσο λιγότερα γίνεται.
– Πάντα φανταζόμουν τον παράδεισο σαν ένα είδος βιβλιοθήκης.
– Δεν γράφω για μια εκλεκτή μειοψηφία, που δε σημαίνει τίποτα για μένα, αλλά ούτε και για κείνη τη χιλιολιβανισμένη πλατωνική κατηγορία που είναι γνωστή ως “Οι μάζες”. Δυσπιστώ και στις δύο αυτές αφαιρέσεις τις τόσο προσφιλείς στους δημαγωγούς. Γράφω για τον εαυτό μου και για τους φίλους μου. Γράφω, ακόμα, για να κάνω ευκολότερο το πέρασμα του χρόνου.
– Άσε τους άλλους να υπερηφανεύονται για το πόσες σελίδες έχουν γράψει. Εγώ προτιμώ να υπερηφανεύομαι για αυτές που έχω διαβάσει.
13 αποφθέγματα του Jorge Luis Borges:
– Η ζωή είναι ένα όνειρο που βλέπει ο Θεός.
– Το να είμαι μαζί σου και το να μην είμαι μαζί σου είναι ο μόνος τρόπος που έχω για να μετρώ το χρόνο.
– Δεν είναι κομψό για έναν τζέντλεμαν να υποστηρίζει οτιδήποτε άλλο εκτός από μια χαμένη υπόθεση.
– Δεν πιστεύουμε πια στην πρόοδο- δεν είναι κι αυτό μια πρόοδος;
– Το γράψιμο δεν είναι τίποτε άλλο από ένα κατευθυνόμενο όνειρο.
– Ο παράδεισος και η κόλαση μου φαίνονται δυσανάλογοι. Οι πράξεις των ανθρώπων δεν αξίζουν τόσο.
– Το πρωτότυπο δεν είναι ποτέ πιστό στη μετάφραση.
– Η πραγματικότητα δεν είναι πάντα κάτι το πιθανό.
– Είμαι όλοι οι συγγραφείς που έχω διαβάσει, όλοι οι άνθρωποι που έχω συναντήσει, όλες οι γυναίκες που έχω αγαπήσει, όλες οι πόλεις που έχω επισκεφθεί.
– Μακάρι ο Παράδεισος να υπάρχει, ακόμα και αν η δική μου θέση είναι στην Κόλαση.
– Το να πεθάνεις για μια θρησκεία είναι πολύ ευκολότερο από το να τη ζήσεις ολοκληρωτικά.
– Η αμφιβολία είναι ένα από τα ονόματα της νοημοσύνης.
– Μη μιλάς εκτός και αν μπορείς να βελτιώσεις τη σιωπή.
Ποίημα στους φίλους
Δεν μπορώ να σου δώσω λύσεις
για όλα τα προβλήματα της ζωής σου,
ούτε έχω απαντήσεις
για τις αμφιβολίες και τους φόβους σου
όμως μπορώ να σ’ ακούσω και να τα μοιραστώ μαζί σου.
Δεν μπορώ ν’ αλλάξω
το παρελθόν ή το μέλλον σου.
Όμως όταν με χρειάζεσαι
θα είμαι εκεί μαζί σου.
Δεν μπορώ να αποτρέψω τα παραπατήματά σου.
Μόνο μπορώ να σου προσφέρω το χέρι μου
να κρατηθείς και να μην πέσεις.
Οι χαρές σου, οι θρίαμβοι και
οι επιτυχίες σου δεν είναι δικές μου.
Όμως ειλικρινά απολαμβάνω
να σε βλέπω ευτυχισμένο.
Δεν μπορώ να περιορίσω μέσα σε όρια
αυτά που πρέπει να πραγματοποιήσεις,
όμως θα σου προσφέρω τον ελεύθερο χώρο
που χρειάζεσαι για να μεγαλουργήσεις.
Δεν μπορώ να αποτρέψω τις οδύνες σου
όταν κάποιες θλίψεις
σου σκίζουν την καρδιά,
όμως μπορώ να κλάψω μαζί σου
και να μαζέψω τα κομμάτια της
για να τη φτιάξουμε ξανά πιο δυνατή.
Δεν μπορώ να σου πω ποιος είσαι
ούτε ποιος πρέπει να γίνεις.
Μόνο μπορώ
να σ’ αγαπώ όπως είσαι
και να είμαι φίλος σου.
Αυτές τις μέρες σκεφτόμουν
τους φίλους μου και τις φίλες μου,
δεν ήσουν πάνω
ή κάτω ή στη μέση.
Δεν ήσουν πρώτος
ούτε τελευταίος στη λίστα.
Δεν ήσουν το νούμερο ένα
ούτε το τελευταίο.
Να κοιμάσαι ευτυχισμένος.
Να εκπέμπεις αγάπη.
Να ξέρεις ότι είμαστε
εδώ περαστικοί.
Ας βελτιώσουμε τις σχέσεις με τους άλλους.
Να αρπάζουμε τις ευκαιρίες.
Να ακούμε την καρδιά μας.
Να εκτιμούμε τη ζωή.
Πάντως δεν έχω την αξίωση να είμαι
ο πρώτος, ο δεύτερος ή ο τρίτος
στη λίστα σου.
Μου αρκεί που με θέλεις για φίλο.
Ευχαριστώ που είμαι.
Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα εξής βιβλία του:
Δοκίμια Ι (Εκδόσεις Πατάκη)
Δοκίμια ΙΙ (Εκδόσεις Πατάκη)
Άπαντα τα πεζά 1 (Εκδόσεις Πατάκη)
Άπαντα τα πεζά 2 (Εκδόσεις Πατάκη)
Ποιήματα (Εκδόσεις Πατάκη)
Η τέχνη του στίχου (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης)
Μαρτίν Φιέρρο (Εκδόσεις Libro)
Εάν σας άρεσε αυτό το άρθρο, θα χαρώ πολύ εάν το μοιραστείτε με άλλους που θεωρείτε πως μπορεί να τους ενδιαφέρει ή εάν το μοιραστείτε στον τοίχο σας στο Facebook ή μέσω άλλων social media με μία κοινοποίηση/share.
Επίσης, θα χαρώ πολύ να μου λέτε σχόλια και εντυπώσεις κάθε φορά που διαβάζετε κάτι.
Το επόμενο μήνυμα απευθύνεται ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ σε ιδιοκτήτες και διαχειριστές άλλων sites (και όχι σε απλούς χρήστες social media):
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του κειμένου ή μέρους αυτού σε άλλο site/blog (το γνωστό μας copy paste) χωρίς την έγγραφη άδεια του loukini.gr (Λουκία Μητσάκου).
Las Calles de Borges- Οι δρόμοι του Borges- μία ταινία μικρού μήκους του Ian Ruschel προς τιμήν του μεγάλου ποιητή.
