Το άλυτο μυστήριο του Κάσπαρ Χάουζερ

Θα σας πω μια ιστορία και εσείς βγάλτε τα δικά σας συμπεράσματα. Μια ιστορία συναρπαστική. Μια ιστορία που μοιάζει βγαλμένη από σενάριο ταινίας. Μια ιστορία αληθινή. Στις 26 Μαΐου του 1828 γεννήθηκε ένα μυστήριο που ακόμα και σήμερα παραμένει άλυτο και συνεχίζει να συγκλονίζει όποιον το ακούει. Το άλυτο μυστήριο του Κάσπαρ Χάουζερ έχει δημιουργήσει πολλές θεωρίες (συνομωσίας και μη) και έχουν γραφτεί χιλιάδες βιβλία, ποιήματα και θεατρικά έργα για εκείνον.  Για λίγα πρόσωπα στην ιστορία έχει γίνει τόσος λόγος.

     Θυμάμαι όταν πρωτοάκουσα για την περίπτωση του Κάσπαρ Χάουζερ, άρχισα να διαβάζω μανιωδώς οτιδήποτε είχε γραφτεί για εκείνον χωρίς να μπορώ να σταματήσω για μέρες. Μίλησα, φυσικά, σε όλους μου τους φίλους για αυτό το παράξενο παιδί και την ακόμα πιο παράξενη ιστορία του.

     Ποιος είναι, λοιπόν, ο Κάσπαρ Χάουζερ και γιατί η ιστορία του είναι τόσο συναρπαστική; Τι του συνέβη και με ποιο απώτερο κίνητρο;

     Στις 26 Μαΐου του 1828 εμφανίζεται στη Νυρεμβέργη ένα έφηβο αγόρι. Περπατάει περίεργα σαν να είναι ζαλισμένο, σαν να είναι μεθυσμένο αλλά χωρίς να μπορεί κανείς να καταλάβει σε τι κατάσταση βρίσκεται ακριβώς. Δεν μπορεί να μιλήσει καλά, δεν είναι όμως κουφός. Μάλλον δεν ξέρει να μιλάει. Στα χέρια του κρατάει ένα σφραγισμένο γράμμα με αποδέκτη τον «Αξιότιμο Διοικητή του 6ου Συντάγματος Ελαφρού Ιππικού στη Νυρεμβέργη, τον Διοικητή von Wessenig».

     Ένας τσαγκάρης πλησιάζει το αγόρι και εκείνο του δίνει αμέσως το γράμμα. Ο τσαγκάρης το πάει στον Διοικητή, ο οποίος προσπαθεί να καταλάβει ποιο είναι το παιδί και από πού έρχεται. Ο Κάσπαρ δεν απαντάει σε καμία ερώτηση και επαναλαμβάνει συνεχώς τις φράσεις: «Θέλω να γίνω ιππέας, όπως ήταν ο πατέρας μου» και «Άλογο! Άλογο!». Ο Διοικητής δεν καταφέρνει να συνεννοηθεί και έτσι ο τσαγκάρης πάει το αγόρι στο αστυνομικό τμήμα. Εκεί επαναλαμβάνεται ακριβώς η ίδια ιστορία: το αγόρι δεν ανταποκρίνεται σε καμία από τις ερωτήσεις των αστυνομικών και συνεχίζει να επαναλαμβάνει τις ίδιες φράσεις. Εκείνοι του δίνουν μια κόλλα χαρτί και το παιδί γράφει μόνο: «Κάσπαρ Χάουζερ».

      Το αγόρι έχει πάνω του διάφορα αντικείμενα μερικά εκ των οποίων ένα μαντίλι με τα αρχικά Κ.Η., ένα κλειδί και ένα βιβλίο με τίτλο «Η τέχνη της αντικατάστασης του χαμένου χρόνου και των ετών που ξοδεύτηκαν άσκοπα». Έχει στο σώμα του σημάδι από εμβόλιο, που σύμφωνα με κάποιους ειδικούς υποδηλώνει καταγωγή από ανώτερη τάξη.

     Το γράμμα ήταν ανυπόγραφο. Ο συγγραφέας του αναφέρει μόνο πως το παιδί τού δόθηκε για κηδεμονία στις 7 Οκτωβρίου 1812 και εκείνος του έμαθε ανάγνωση, γραφή και τη χριστιανική θρησκεία. Σημειώνει πως δεν το άφησε να βγει από το σπίτι ούτε μια φορά. Το γράμμα αναφέρει επίσης πως το παιδί θα ήθελε να γίνει ιππέας, όπως ήταν ο πατέρας του και αναφερόμενος στον Διοικητή έκλεινε ως εξής: «Αν δε μπορείτε να τον κρατήσετε, σφάξτε τον ή κρεμάστε τον από την καπνοδόχο».

      Υπάρχει, όμως, και ένα δεύτερο γράμμα- υποτίθεται- από τη μητέρα του παιδιού, το οποίο το είχε δώσει εκείνη στον κηδεμόνα. Το δεύτερο γράμμα αναφέρει πως το όνομα του παιδιού είναι Κάσπαρ, ότι γεννήθηκε στις 30 Απριλίου 1812 και ότι ο πατέρας του ήταν ιππέας και πέθανε.

     Υπάρχει, όμως, ένα μικρό πρόβλημα: Τα δύο γράμματα έχουν τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα. Ποιος τα έγραψε και με ποιο σκοπό;

Τι συνέβη στον Κάσπαρ Χαουζερ όλα αυτά τα χρόνια;
Σύμφωνα με την επίσημη ιατρική γνωμάτευση, ο Κάσπαρ δεν ήταν τρελός ούτε είχε κανενός είδους διανοητική καθυστέρηση. Οι γιατροί παρατήρησαν μία ανωμαλία στα γόνατά του που αποτελούσε ένδειξη πως το παιδί δεν στεκόταν ποτέ όρθιο. Επίσης, ήταν σαφές πως είχε αποκοπεί από οποιαδήποτε ανθρώπινη επαφή. Και κάτι ακόμα πιο περίεργο: ο Κάσπαρ ένιωθε πιο άνετα τη νύχτα και η όρασή του στο σκοτάδι ήταν εκπληκτική.

     Στην αρχή, πολλοί θεώρησαν ότι το παιδί μεγάλωσε στο δάσος ως άγριο ζώο (ακόμα και σήμερα θεωρείται ο πιο χαρακτηριστικός εκπρόσωπος των “άγριων παιδιών”) αλλά μετά από καιρό και αρκετές συζητήσεις, ο Κάσπαρ Χάουζερ έδωσε επιτέλους την δική του εκδοχή για την ιστορία του και το 1829 έγραψε την αυτοβιογραφία του.

      Έτσι μαθαίνουμε πως από τότε που θυμόταν τον εαυτό του, πέρασε όλη του τη ζωή σε ένα μικρό σκοτεινό κελί διαστάσεων 2 Χ 1 Χ 1,5. Μόνη του συντροφιά ήταν τα ξύλινα παιχνίδια του: δύο αλογάκια και ένας σκύλος. Τον άνθρωπο που τον κρατούσε όμηρο δεν τον είδε ποτέ, αφού κάθε φορά που ήθελε να μπει στο κλουβί, ο Κάσπαρ έπρεπε να έχει γυρισμένη την πλάτη του. Κάθε μέρα έβρισκε στο κελί του νερό και ένα κομμάτι ψωμί. (Αυτό δικαιολογεί και το γεγονός πως από τότε που βγήκε στον κόσμο δεν μπορούσε να φάει τίποτα άλλο εκτός από ψωμί γιατί δεν το δεχόταν το στομάχι του καθώς και το γεγονός ότι δεν αναγνώριζε τα άλλα φαγητά και δεν ήξερε πώς να τα φάει). Πολλές φορές, το νερό που έβρισκε στο κελί του είχε μια πικρή γεύση και τον έπαιρνε αμέσως ο ύπνος. Όταν ξυπνούσε, φορούσε άλλα ρούχα και κάποιος του είχε κόψει τα μαλλιά και τα νύχια. Οι γιατροί που τον εξέτασαν του έβαλαν όπιο μέσα στο νερό για να δουν αν θα του φανεί γνώριμο. Ο Κάσπαρ αναγνώρισε αμέσως τη γεύση.

     Την πρώτη φορά που ήρθε σε επαφή με κάποιον ήταν όταν ήρθε ένας άντρας στο κελί του και του είπε πως πρέπει να φύγουν. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, του έμαθε να στέκεται όρθιος και να περπατάει καθώς και να λέει τη φράση «Θέλω να γίνω ιππέας, όπως ήταν ο πατέρας μου». Στη συνέχεια, τον άφησε στη Νυρεμβέργη. Ο άντρας προσπαθούσε να μην του δείξει το πρόσωπό του.

      Η συμπεριφορά του Κάσπαρ είναι πολύ ενδιαφέρουσα: δείχνει να μην αναγνωρίζει τη διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα παρά μόνο από τα διαφορετικά ρούχα, δεν αναγνωρίζει τι είναι ο καθρέφτης και πώς λειτουργεί, δεν αναγνωρίζει τη φωτιά, δεν έχει δει ποτέ στη ζωή του ζωντανό ζώο, ονομάζει όλα τα ζώα «άλογο» και αντιμετωπίζει τα πάντα σαν να τα βλέπει για πρώτη φορά.

     Όχι, δεν πρόκειται για μια τυπική περίπτωση ομηρίας ή εγκλεισμού. Κάθε άλλο.

     Στις 18 Ιουλίου του 1828 ο Κάσπαρ δόθηκε για κηδεμονία στον George Friedrich Daumer, καθηγητή πανεπιστημίου με εντυπωσιακή φήμη πάνω στη φιλοσοφία και τη μεθοδολογία της εκπαίδευσης. Εν τω μεταξύ, είχε γίνει διάσημος σε όλη την Ευρώπη και κόσμος ερχόταν από παντού να τον επισκεφθεί για να τον δουν από κοντά και να δώσουν τη θεωρία τους για την καταγωγή του. Όμως, αυτή η διασημότητα δεν του έκανε καθόλου καλό.

     Μόλις δύο μήνες μετά, ένας άγνωστος μαυροντυμένος άντρας τού επιτέθηκε στο νέο του σπίτι με ένα μαχαίρι. Πήγαινε να τον πληγώσει στο λαιμό, ο Κάσπαρ, όμως, έσκυψε και πληγώθηκε στο μέτωπο. Και κατάφερε να του ξεφύγει. Σύμφωνα με το παιδί, ο άγνωστος του είπε: «Πρέπει να πεθάνεις πριν φύγεις από τη Νυρεμβέργη». Ο Κάσπαρ σε κατάσταση σοκ όταν τον βρήκαν επαναλάμβανε συνεχώς τις φράσεις: «Γιατί σκοτώσεις εμένα; Ποτέ δε σου έκανα τίποτα. Μη σκοτώσεις εμένα! Παρακαλώ να μη με κλειδώσεις ξανά. Ποτέ δε με άφησες από τη φυλακή μου, μη σκοτώσεις! Εσύ με σκοτώσεις πριν καταλάβω τί είναι η ζωή. Πρέπει να μου πεις γιατί με κλείδωσες!». Ο Κάσπαρ βρισκόταν σε σοκ γιατί αναγνώρισε τη φωνή: ήταν ο άντρας που τον κρατούσε φυλακισμένο όλα αυτά τα χρόνια. Τέσσερις μέρες μετά την απόπειρα δολοφονίας, ένας άντρας που ταίριαζε στην περιγραφή που έδωσε ο Κάσπαρ ρωτούσε ανθρώπους στο δρόμο αν γνώριζαν κάτι για την κατάσταση της υγείας του παιδιού.

Άγαλμα του Κάσπαρ Χάουζερ στην πόλη Ansbach της Γερμανίας

     Δεν πίστεψαν όλοι την ιστορία του Κάσπαρ περί αιχμαλωσίας και πολλοί τον κατηγόρησαν πως έλεγε ψέματα. Το περιστατικό με τον τραυματισμό του νεαρού αγοριού στο μέτωπο ήρθε αμέσως μετά από μια εποχή που τον κατηγορούσαν για ψεύτη. Κάποιοι θεώρησαν πως ο Κάσπαρ αυτοτραυματίστηκε με το μαχαίρι για να κερδίσει τη συμπάθεια του κόσμου και να γίνει πιστευτός.

      Για ποιο λόγο να ήθελε κάποιος να φυλακίσει επί 12 χρόνια τον Κάσπαρ και μετά να προσπαθήσει να τον σκοτώσει; Η απάντηση βρίσκεται στην μυστική του ταυτότητα.

Η πρώτη απόπειρα δολοφονίας του έστρεψε ακόμα περισσότερο όλα τα βλέμματα προς το νεαρό αγόρι και η  επικρατούσα θεωρία ήταν μία: Ο Κάσπαρ δεν είναι ένα οποιοδήποτε αγόρι που πέθανε ο πατέρας του και το παράτησε η μητέρα του. Κάθε άλλο. Ο Κάσπαρ Χάουζερ είναι ο γιος του Charles, του Δούκα του Baden, πράγμα που σημαίνει πως είναι ο νόμιμος διάδοχος του θρόνου. Ο Δούκας του Baden είχε ένα γιο που γεννήθηκε την ίδια χρονιά με τον Κάσπαρ αλλά πέθανε μετά από μόλις ένα μήνα. Χωρίς γιο για απόγονο, τον θρόνο θα έπαιρνε ο θείος του Δούκα ο Louis ή ο αδερφός του Louis, ο Leopold. Αυτή η θεωρία υποστηρίζει πως η μητέρα των Louis και Leopold,  η Κόμισσα του Hochberg , έκλεψε τον Κάσπαρ, τον αντικατέστησε με ένα ετοιμοθάνατο βρέφος και τον κράτησε όμηρο για όλα αυτά τα χρόνια για να εξασφαλίσει πως τον θρόνο θα διαδεχθεί ο γιος της Leopold (κάτι που συνέβη τελικά το 1830). Να σημειωθεί πως η απόπειρα δολοφονίας του Κάσπαρ Χάουζερ έγινε λίγο μετά τον θάνατο του Δούκα του Baden.

     O επικεφαλής της έρευνας για την απόπειρα δολοφονίας του νεαρού αγοριού, ο Feuerbach, αν και αρχικά ήταν πολύ καχύποπτος ως προς την περίπτωσή του, τελικά υποστήριξε πώς ο Κάσπαρ Χάουζερ ήταν πράγματι ο νόμιμος διάδοχος του Δούκα του Baden.

     Στις 14 Δεκεμβρίου του 1832, ο Κάσπαρ επέστρεψε στο σπίτι που έμενε τότε με μια σοβαρή πληγή από μαχαίρι. Ο 20χρονος Κάσπαρ είχε πάει στο δάσος να συναντήσει έναν άγνωστο, ο οποίος του είπε πως είχε πληροφορίες για τη μητέρα του. Μόλις βρέθηκαν, έδωσε στον Κάσπαρ ένα πορτοφόλι με ένα σημείωμα και τον μαχαίρωσε στα πλευρά.  Το σημείωμα έλεγε με αντίστροφη γραφή- καθρέφτη: «Ο Χάουζερ μπορεί να σας δώσει την περιγραφή μου, από πού ήρθα και ποιος είμαι. Αλλά για να τον απαλλάξω από τον κόπο θα σας τα πω μόνος μου. Είμαι από …. στα Βαυαρικά σύνορα και το όνομά μου είναι MLO».

     Ο Κάσπαρ Χάουζερ πέθανε τρεις μέρες αργότερα. Όπως συνέβη και στο παρελθόν, κατηγορήθηκε πως αυτοτραυματίστηκε και πως έγραψε μόνος του το σημείωμα. Ο ιατροδικαστής, όμως, δήλωσε πώς η πληγή ήταν πολύ βαθειά για να είχε μπορέσει να την κάνει μόνος του. Εφτά μήνες πριν την δολοφονία του Κάσπαρ, ο εγκληματολόγος Φον Φόιερμπαχ, που υποστήριξε πως ο Κάσπαρ ήταν πράγματι ο διάδοχος του θρόνου, δηλητηριάστηκε και πέθανε. Με το θάνατό του, καταστράφηκε και το προσωπικό του αρχείο που υποστήριζε τη θεωρία του.

     Ο Κάσπαρ Χάουζερ θάφτηκε στο Ansbach της Γερμανίας. H ταφόπετρά του γράφει: «Ενθάδε κείται ο Κάσπαρ Χάουζερ, ένα αίνιγμα της εποχής του. Η γέννησή του ήταν άγνωστη, ο θάνατός του ένα μυστήριο».

     Οι ιατρικές γνώμες για τον Κάσπαρ Χάουζερ διίστανται. Κάποιοι υποστηρίζουν πως, αν ζούσε πράγματι με τον τρόπο που περιέγραψε, δε θα είχε αναπτυχθεί ο εγκέφαλός του, η νοημοσύνη του θα ήταν πάρα πολύ χαμηλή και γενικότερα δεν θα μπορούσε να είχε επιζήσει τόσα χρόνια. Άλλοι υποστηρίζουν πως, σύμφωνα με κάποια συμπτώματα του εγκεφάλου του, πρέπει να έπασχε από επιληψία και είναι πολύ πιθανό όλα όσα περιέγραφε να ήταν παραισθήσεις. Παρόλα αυτά, ο γιατρός που πραγματοποίησε την αυτοψία του εγκεφάλου του δεν παρατήρησε καμία ανωμαλία τέτοιου είδους. Άλλοι πάλι θεωρούσαν πως ήταν παρανοϊκός.

     Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με σιγουριά εάν ο Κάσπαρ Χάουζερ έλεγε αλήθεια ή όχι ή αν ήταν πράγματι ο διάδοχος του θρόνου του Baden. Το μόνο που γνωρίζουμε με σιγουριά είναι ότι το γεγονός ότι ο κόσμος πίστευε πως μπορεί να είναι ο διάδοχος, δημιουργούσε ένα κλίμα απαξίωσης προς το θρόνο- και αυτό ήταν αρκετό.  Δεν πρόκειται απλώς για ένα ακόμα άλυτο μυστήριο. Ο Κάσπαρ Χάουζερ θα αποτελεί πάντοτε το σύμβολο της πολιτικής βίας, της παιδικής κακοποίησης και της κοινωνικής αδιαφορίας. Ο εγκλεισμός τόσων χρόνων σε ένα κλουβί δεν αποτελούν απλώς μια κλειστοφοβική ιστορία. Αποτελούν μια ασφυκτική αναπαράσταση των σύγχρονων κοινωνιών και μια σοκαριστική ένδειξη για το τι είναι ικανός να κάνει ένας άνθρωπος στον συνάνθρωπό του στο όνομα της πολιτικής και της εξουσίας.

Εδώ μπορείτε να δείτε το animation μικρού μήκους με το όνομα Kaspar από την Diane Obomsawin εμπνευσμένο από τη ζωή του:

ΥΓ1. Στην Ψυχολογία υπάρχει το Σύνδρομο Κάσπαρ Χάουζερ (ή Psychosocial short stature –PSS ή Ψυχοκοινωνικός νανισμός), το οποίο παρατηρείται μεταξύ των ηλικιών 2 και 15 και προκαλείται από ακραία συναισθηματική πίεση. Είναι μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από πολύ μικρό ανάστημα, βάρος ακατάλληλο για το ύψος και ανώριμη σκελετική ηλικία. Η εν λόγω ασθένεια προοδεύει εφόσον το παιδί συνεχίζει να βρίσκεται στο περιβάλλον που του προκαλεί αυτό το άγχος. Παρατηρείται συχνά σε παιδιά που έχουν κακοποιηθεί και μπορεί να οδηγήσει το σώμα και το μυαλό να σταματήσουν εντελώς να αναπτύσσονται. Όταν η πηγή του άγχους σταματήσει να υπάρχει, το παιδί επανέρχεται σε φυσιολογικές αναλογίες και νοητική κατάσταση.

ΥΓ2. Μία από τις πολλές ταινίες που βασίστηκαν στην ιστορία του Κάσπαρ Χάουζερ είναι η γερμανική ταινία με τίτλο «Jeder für sich und Gott gegen alle» (Ο καθένας για τον εαυτό του και ο Θεός εναντίον όλων- ή Το αίνιγμα του Kaspar Hauser) του σκηνοθέτη Werner Herzog.

ΥΓ3. Στον Κάσπαρ Χάουζερ άρεσε πολύ να ζωγραφίζει.

Κάσπαρ Χάουζερ, 1828

Κάσπρα Χάουζερ, 1831

Κάσπαρ Χάουζερ, 1832

ΥΓ4. Αν ενδιαφέρεστε για ακόμα περισσότερες πληροφορίες, ο Brian Haughton έχει κάνει ενδελεχή έρευνα και έχει γράψει αυτό το πολύ αναλυτικό άρθρο.

ΥΓ5. Ο Peter Tradowsky στο βιβλίο του “Kaspar Hauser: The Struggle for the Spirit” μελετάει τα γεγονότα της ζωής του Κάσπαρ Χάουζερ από μια ανθρωπολογική σκοπιά.

ΥΓ6. Η ιστορία του Κάσπαρ Χάουζερ ενέπνευσε τον Γάλλο ποιητή Paul Verlaine να γράψει το ποίημά του “Gaspard Hauser chante” το 1880.

Εάν σας άρεσε αυτό το άρθρο, θα χαρώ πολύ εάν το μοιραστείτε με άλλους που θεωρείτε πως μπορεί να τους ενδιαφέρει ή εάν το μοιραστείτε στον τοίχο σας στο Facebook ή μέσω άλλων social media με μία κοινοποίηση/share.

Επίσης, θα χαρώ πολύ να μου λέτε σχόλια και εντυπώσεις κάθε φορά που διαβάζετε κάτι.

 Το επόμενο μήνυμα απευθύνεται ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ σε ιδιοκτήτες και διαχειριστές άλλων sites (και όχι σε απλούς χρήστες social media):

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του κειμένου ή μέρους αυτού σε άλλο site/blog (το γνωστό μας copy paste) χωρίς την έγγραφη άδεια του loukini.gr (Λουκία Μητσάκου).