15 γαλλικές εκφράσεις που δε μεταφράζονται (και πώς χρησιμοποιούνται)

Η γαλλική γλώσσα είναι η μόνη γλώσσα στον κόσμο μαζί με τα αγγλικά που διδάσκεται σε όλες τις χώρες του κόσμου. Πάνω από το 45% των αγγλικών λέξεων έχουν γαλλική ρίζα και προέλευση. Επίσης, εάν ξέρει κανείς γαλλικά, μαθαίνει πολύ εύκολα ιταλικά, ισπανικά και πορτογαλικά.

Η γαλλική γλώσσα είναι η γλώσσα ενός από τα πιο υπέροχα πράγματα που υπάρχουν: είναι η γλώσσα του μπαλέτου- με το Plié, το Grand jeté, την Pirouette.

Είναι η γλώσσα της μόδας, με το haute-couture και το prêt-à-porter.

Είναι η γλώσσα της μαγειρικής και της υψηλής γαστρονομίας. Είναι δύσκολο να μιλήσουμε για καλή κουζίνα και να μη σκεφτούμε τους Γάλλους και να μην χρησιμοποιήσουμε γαλλικούς όρους. Είναι η γλώσσα με την crème brûlée, τη mousse au chocolat, την baguette και το foie gras.

Η Γαλλία και η γαλλική γλώσσα φημίζεται και αξίζει να είναι περήφανη για τη λογοτεχνία της. Αναφορικά με τα βραβεία Νόμπελ, έχουν βραβευτεί με Νόμπελ Λογοτεχνίας περισσότεροι Γάλλοι λογοτέχνες από κάθε άλλη εθνικότητα.

Η γαλλική γλώσσα είναι η γλώσσα του έρωτα. Κανείς δε λέει je t’aime, όπως οι Γάλλοι. Είναι η γλώσσα που μας χάρισε το amour (τον έρωτα), το mon amour, το cheri, το bisous (τα φιλιά), το trésor, το mon trésor (θησαυρέ μου).

Εκτός από τις λέξεις που γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά, υπάρχουν αρκετές ακόμα εκφράσεις για καταστάσεις που γνωρίζουμε και έχουμε βιώσει αλλά δεν ξέραμε πως υπάρχει ακριβής ορισμός.

Αυτές είναι 15 γαλλικές εκφράσεις που δε μεταφράζονται μονολεκτικά και που οι περισσότερες δεν εμφανίζονται σε άλλες γλώσσες:

1. L’ appel du vide

Οι Γάλλοι μιλούν για L’ appel du vide, που κυριολεκτικά σημαίνει το «κάλεσμα του κενού». Είναι αυτή η αίσθηση της ανεξήγητης επιθυμίας να πηδήξεις στο κενό όταν βρίσκεσαι σε κάποιο ψηλό σημείο ή στην άκρη ενός γκρεμού. Την αίσθηση αυτή που μπορεί να έχουν εκείνη τη στιγμή άνθρωποι που δε θέλουν καθόλου να πηδήξουν, άνθρωποι χωρίς καθόλου αυτοκαταστροφικές τάσεις. Αλλά δε χρησιμοποιείται μόνο για αυτή την περίπτωση.

Χρησιμοποιείται για τις περιστάσεις όπου νιώθουμε την ανάγκη να κάνουμε κάτι τρελό, κάτι επικίνδυνο, χωρίς κάποια αφορμή, έτσι στα ξαφνικά, γνωρίζοντας πόσο επικίνδυνο είναι. Όταν είσαι στη θάλασσα και νιώθεις αυτό το L’appel du vide, μπορεί να σου έρθει να βουτήξεις και να αρχίσεις να κολυμπάς χωρίς να σταματήσεις, χωρίς να κοιτάξεις πίσω, να τα αφήσεις όλα πίσω σου. Είναι αυτή η ορμή.

Ψυχολογικά, είναι αυτές οι ενοχλητικές σκέψεις που έρχονται και δεν μπορείς να τις διώξεις σαν να σε καλεί το τραγούδι μιας σειρήνας.

Συνδέεται με τις υπαρξιακές μας κρίσεις, που όλοι έχουμε περάσει και θα περάσουμε πολλές φορές ακόμα.

2. Coup de foudre

Coup de foudre είναι η έκφραση που χρησιμοποιείται κυριολεκτικά στα γαλλικά για να αναφερθεί κανείς σε κεραυνό ή αστραπή. Η λέξη coup σημαίνει «χτύπημα». Χρησιμοποιείται κυρίως, όμως, για να περιγράψει το συναίσθημα του κεραυνοβόλου έρωτα. Οι Άγγλοι χρησιμοποιούν αυτήν την γαλλική έκφραση από τα τέλη της δεκαετίας του 70.

3. La douleur exquise

Στους Γάλλους οφείλουμε και την πανέμορφη έκφραση “la douleur exquise”, που κυριολεκτικά σημαίνει «ο εξαίσιος πόνος». Χρησιμοποιείται για να εκφράσει το συναίσθημα του τεράστιου πόνου που νιώθουμε, την αγωνία και το αβάστακτο μαρτύριο όταν θέλουμε κάποιον και τα αισθήματα δεν είναι αμοιβαία. Όταν θέλουμε κάποιον και αυτός ο κάποιος δε θέλει εμάς. Αυτός είναι ο εξαίσιος πόνος, ο αβάσταχτος πόνος του έρωτα χωρίς ανταπόκριση.

4. Bon vivant

Στα γαλλικά έχουμε την έκφραση, την περιγραφή για τον Bon vivant, για να περιγράψουμε τον άνθρωπο που του αρέσει να απολαμβάνει τα καλύτερα πράγματα στη ζωή, το καλό φαγητό, το καλό κρασί και πολλά άλλα. Κυριολεκτικά σημαίνει «αυτός που ζει καλά». Αγαπάει τις απολαύσεις και έχει εκλεπτυσμένο γούστο. Αυτός είναι ο Bon vivant.

5. L’ esprit d’ escalier

L’ esprit d’ escalier κυριολεκτικά σημαίνει: «το πνεύμα, η ευφυΐα της σκάλας». Οι Γάλλοι χρησιμοποιούν αυτή την έκφραση για να περιγράψουν μια κατάσταση που έχουμε ζήσει όλοι πάρα πολλές φορές. Περιγράφει την κατάσταση όπου σκεφτόμαστε την τέλεια απάντηση σε κάποιον πολύ αργά, αφού έχουμε φύγει πια από το δωμάτιο. Είναι το «Αυτό έπρεπε να του είχα πει», που το σκεφτόμαστε συχνά πολύ αργά.

Ο Ντιντερό, ο φιλόσοφος του 18ου αιώνα, δημιούργησε αυτή τη έκφραση όταν ανακάλυψε πως έβρισκε πάντα την κατάλληλη απάντηση, μόνο όταν απομακρυνόταν από τη συζήτηση, κυριολεκτικά όταν βρισκόταν στη σκάλα.

Συγκεκριμένα, ο Diderot έγραψε το 1773 πως κατά τη διάρκεια της συνάντησής του με τον Γάλλο Υπουργό Οικονομικών Jacques Necker, έγινε ένα σχόλιο προς το πρόσωπό του και εκείνος δεν κατάφερε να απαντήσει: «Ένας ευαίσθητος άντρας που δέχεται ένα επιχείρημα εναντίον του μπερδεύεται και μπορεί να ξανασκεφτεί καθαρά όταν βρίσκεται πια στο κάτω μέρος της σκάλας».

Όλοι έχουμε ζήσει αυτή την «ευφυΐα της σκάλας» πάρα πολλές φορές.

6. Retrouvailles

Αυτή την υπέροχη γαλλική λέξη τη συναντούμε μόνο στον πληθυντικό: Retrouvailles. Εκφράζει τη χαρά που νιώθουμε όταν συναντούμε κάποιον που θέλαμε πολύ να συναντήσουμε και έχουμε να δούμε πάρα πολύ καιρό. Χρησιμοποιείται πολύ συχνά για τους έρωτες και τις σχέσεις από απόσταση. Είναι η «επανένωση», το «ξανασμίξιμο».

7. Amour fou

Amour fou σημαίνει κυριολεκτικά «τρελός έρωτας». Η έκφραση αναφέρεται στο ανεξέλεγκτο πάθος για κάποιον και ιδιαίτερα το μη αμοιβαίο. Χρησιμοποιείται και στα αγγλικά από το 1900.

8. Nostalgie de la boue

Αυτή είναι μία από τις πλέον περίπλοκες εκφράσεις τη γαλλικής γλώσσας. Είναι σαφές πως μόνο οι Γάλλοι έχουν βγάλει όρο για τις πιο σκοτεινές ψυχολογικές καταστάσεις.

Η έκφραση Nostalgie de la boue σημαίνει κυριολεκτικά «νοσταλγία για τη λάσπη».

Χρησιμοποιείται για να εκφράσει την επιθυμία μας για κάτι ποταπό, για κάτι χωρίς αξία, για κάτι κατώτερο από αυτό στο οποίο είμαστε συνηθισμένοι. Είναι η επιθυμία να βιώσεις διεφθαρμένες ή εξευτελιστικές καταστάσεις, η έλξη προς τη χυδαιότητα και τη διαφθορά, η επιθυμία για κάτι χαμηλότερης ποιότητας από αυτό που είσαι συνηθισμένος.

Ο όρος θεωρείται πως δημιουργήθηκε από τον Γάλλο δραματουργό Émile Augier το 1855 και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στο έργο του «Le Mariage d’Olympe».

Με την πάροδο των χρόνων χρησιμοποιείται και πιο ελεύθερα, για να αναφερθεί σε κάποιον που επιθυμεί μια πιο απλή ζωή. Αγγλικά άρθρα αναφέρονται συχνά στο γούστο του κοινού για nostalgie de la boue.

ΥΓ. Μία λογοτεχνική αναφορά: Στον εραστή της Lady Chatterley του Λόρενς, όταν η Lady Chatterley, η Constance, εξομολογείται πως είναι έγκυος με το παιδί του Mellor, ο οποίος ανήκε στην εργατική τάξη, ο σύζυγός της, ένας άντρας της υψηλής κοινωνίας απαντάει πως είναι τρελή και πως έχει τη νοσταλγία της λάσπης.

9. Flâneur

Οι Γάλλοι έχουν εφεύρει και τον όρο Flâneur, για να περιγράψουν εκείνον που περιπλανιέται στους δρόμους χωρίς κανένα σκοπό, ή μάλλον με μοναδικό σκοπό να ευχαριστηθεί την πόλη, να τη ζήσει, να τη μάθει και να χαρεί.

Η λέξη flâneur είναι τόσο χαρακτηριστικά γαλλική όσο λίγες και άρχισε να χρησιμοποιείται τον 19ο αιώνα από τους λογοτεχνικούς κύκλους του Παρισιού για την τέχνη του να τριγυρνάς χωρίς σκοπό στους δρόμους του Παρισιού, μόνο και μόνο για να ζήσεις τη μαγεία της πόλης. Είναι ο εξερευνητής της πόλης και ο γνώστης των δρόμων της.

Ο Γερμανός φιλόσοφος Walter Benjamin τον 20ο αιώνα μελέτησε τον flâneur και τον μετέτρεψε σε ένα εμβληματικό αρχέτυπο της μοντέρνας, αστικής εμπειρίας.

Ο Honoré de Balzac περιέγραψε την flânerie ως τη «γαστρονομία για το μάτι». Ο ιστορικός Anaïs Bazin έγραψε ότι «ο μόνος, ο αληθινός κυρίαρχος του Παρισιού είναι ο flâneur».

Συνώνυμό της και η λέξη boulevardier.

Ο Charles Baudelaire ανέλυσε το 1863 τον όρο flâneur ως εξής:

«Το πλήθος είναι το στοιχείο του, όπως ο αέρας είναι για τα πουλιά και το νερό για τα ψάρια. Το πάθος του και η δουλειά του είναι να γίνει ένα με το πλήθος. Για τον τέλειο flâneur, για τον παθιασμένο θεατή, είναι τεράστια χαρά να φτιάξει το σπίτι του στην καρδιά του πλήθους, ανάμεσα στην άμπωτη και την πλημμυρίδα της κίνησης, ανάμεσα στην φυγή και στο άπειρο. Να είναι μακριά από το σπίτι του και παρόλα αυτά να νιώθει ότι το σπίτι του είναι παντού. Να βλέπει τον κόσμο, να είναι στο κέντρο του κόσμου και παρόλα αυτά να είναι κρυμμένος από τον κόσμο. Ο θεατής είναι ένας πρίγκιπας που χαίρεται όταν κυκλοφορεί παντού και δεν τον αναγνωρίζουν. Ο εραστής της ζωής κάνει όλο τον κόσμο οικογένειά του, όπως ακριβώς ο εραστής του ωραίου φύλου που δημιουργεί την οικογένειά του από όλες τις όμορφες γυναίκες που έχει βρει ή που θα βρει ή που δε θα βρει ποτέ. Ή ο εραστής των εικόνων που ζει σε μια μαγική κοινωνία ονείρων ζωγραφισμένων στον καμβά».

— Charles Baudelaire, “The Painter of Modern Life”, (New York: Da Capo Press, 1964). Orig. published in Le Figaro, in 1863.

10. Dépaysement

Οι Γάλλοι έχουν και την υπέροχη λέξη Dépaysement. Είναι από τις λέξεις που δεν μπορούν να μεταφραστούν μονολεκτικά σε άλλη γλώσσα. Είναι η αίσθηση του αποπροσανατολισμού που νιώθεις όταν βρίσκεσαι σε μια ξένη χώρα, σε ένα εντελώς ξένο περιβάλλον. Αλλά δε χρησιμοποιείται μόνο στην περίπτωση μετακίνησης σε έναν άλλο τόπο. Καθημερινά, χρησιμοποιείται όταν νιώθεις σαν ψάρι έξω από το νερό, όταν βρίσκεσαι σε ξένο περιβάλλον και νιώθεις πως δεν ταιριάζεις ακριβώς και δε νιώθεις άνετα. Είναι επίσης ο αποπροσανατολισμός που νιώθουμε όταν συμβαίνει κάτι πολύ σημαντικό στη ζωή μας και τα συναισθήματά μας αλλάζουν και δεν ξέρουμε τι αισθανόμαστε. Τότε έχουμε, τότε νιώθουμε dépaysement.

11. Tu chantes du yaourt

Αυτή είναι μία έκφραση για μία κατάσταση που ζούμε πολύ συχνά. Tu chantes du yaourt σημαίνει κυριολεκτικά: «τραγουδάς στη γλώσσα του γιαουρτιού» ή «τραγουδάς γιαούρτικα» (σε πιο ελεύθερη μετάφραση). Είναι η κατάσταση αυτή όταν δεν ξέρουμε το στίχο ενός τραγουδιού και το τραγουδάμε επινοώντας λέξεις και ήχους ή τραγουδώντας «λαλαλα».

12. Ras-le-bol

Η έκφραση ras-le-bol σημαίνει κυριολεκτικά «γεμάτο μπολ». Οι Γάλλοι θεωρούν ότι το μπολ τους είναι γεμάτο όταν έχουν «μπουχτίσει» και δεν αντέχουν άλλο να ζουν μια συγκεκριμένη κατάσταση. Το μπολ τους γεμίζει όταν φτάνουν να πουν: «ως εδώ και μη παρέκει».

13. Être à l’ouest

Η έκφραση Être à l’ouest σημαίνει κυριολεκτικά: «βρίσκομαι στη Δύση». Χρησιμοποιείται για να περιγράψει κάποιον που είναι χαμένος στις σκέψεις του, που δεν μπορεί να εστιάσει την προσοχή του, που πάει σαν χαμένος. Μπορεί να αναφέρεται και σε κατάσταση μεγάλης κούρασης και έλλειψης δυνάμεων.

14. Jolie Laide

Οι Γάλλοι φημίζονται για το γεγονός ότι βρίσκουν ομορφιά στα πάντα, γι’ αυτό και εφηύραν αυτή την έκφραση. Jolie Laide σημαίνει ομορφάσχημος, άσχημος όμορφος. Χρησιμοπιείται για να περιγράψει κάποιον που είναι όμορφος με έναν μη συμβατικό τρόπο, με έναν τρόπο μακριά από το συνηθισμένο και το κατεστημένο. Η έκφραση προέρχεται από ένα τραγούδι του Serge Gainsbourg με τίτλο «Laide Jolie Laide».

15. Empêchement

Empêchement κυριολεκτικά σημαίνει «εμπόδιο». Χρησιμοποιείται για να εκφράσει δυσκολίες και καθυστερήσεις που προέκυψαν τελευταία στιγμή και αλλάζουν τα σχέδια που είχαν προηγηθεί. Είναι μία λέξη που χρησιμοποιείται για να ακυρώσουμε ένα ραντεβού με κάποιον ή κάποια υποχρέωση, χωρίς να χρειαστεί να εξηγήσουμε τους λόγους που μας αναγκάζουν να το ακυρώσουμε.

Στην εκπομπή Λουκίνι στον www.amagi.gr είχαμε κάνει αφιέρωμα στη γαλλική γλώσσα και τη γαλλική μουσική. Μπορείτε να την ακούσετε και εδώ:

Εάν σας άρεσε αυτό το άρθρο, θα χαρώ πολύ εάν το μοιραστείτε με άλλους που θεωρείτε πως μπορεί να τους ενδιαφέρει ή εάν το μοιραστείτε στον τοίχο σας στο Facebook ή μέσω άλλων social media με μία κοινοποίηση/share.

Επίσης, θα χαρώ πολύ να μου λέτε σχόλια και εντυπώσεις κάθε φορά που διαβάζετε κάτι.

Το επόμενο μήνυμα απευθύνεται ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ σε ιδιοκτήτες και διαχειριστές άλλων sites (και όχι σε απλούς χρήστες social media):

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του κειμένου ή μέρους αυτού σε άλλο site/blog (το γνωστό μας copy paste) χωρίς την έγγραφη άδεια του loukini.gr (Λουκία Μητσάκου).

Illustration: Alan Benge